Tüm dünyada kabul edildiği gibi, yardımseverliği ve sevecenliği ile bilinen Noel Baba M.S. 280’de Patara’da doğmuştur. Asıl adı Nicholaos’tır. Tahıl ticareti ile uğraşan varlıklı bir ailenin oğlu iken, aldığı dinsel eğitimin ardından papaz olarak Myra’da yaşamış ve orada 6 Aralık 343'te 65 yaşında iken ölmüştür.
Hakkında ülkemizde pek bilinmeyen, ancak İtalyan kayıtlarında rastlanan bir ilginç bilgi ise, Aziz Nicholaos’un 1. Hristiyanlık konsiline Antalya bölgesi başpiskoposu olarak katılmış olmasıdır. Roma İmparatorluğunun başkentini Roma’dan İstanbul’a taşıyan 1. Konstantin’in isteği üzerine, Hıristiyanlık içindeki problemleri çözmek amacıyla 325 yılında İznik’te (Nycea) “Dini Önderler Meclis Toplantısı” yapılmıştır. Hıristiyanlığın kutsal kitabı İncil bu toplantıda bugünkü şekline kavuşmuş ve Hıristiyanlık bu toplantıda imparatorluğun resmi dini olarak kabul edilmiştir.
Ölümünün ardından Myra’da adına bir kilise yaptırılır ve oraya gömülür ancak kemiklerini Bari'li haçlı-korsanlar 1087’de İtalya’ya kaçırırlar.
Aziz Nicholaos, babasından kalan yüklüce bir mirası yoksullarla paylaşmış, ancak bunu gizli yapmıştır. (Anadolu’da gizli paylaşım geleneğinin yer yer sürdüğü biliniyor. Dini bayramlarda başka bir mahallede rastgele bir bakkala gelen varsıl kişi, veresiye defterinden rastgele bir sayfa açtırır ve borçlunun borcunu kapatırmış veya evine bir sepet yiyecek gönderirmiş. Marketlerde satışa sunulan Ramazan paketlerinin kökü bu geleneğe dayanır. Yaşayan bu uygulama, Aziz Nicholaos’ı da etkileyen paylaşımcı Anadolu ruhunun bu topraklarda çok derin kökleri bulunduğunu gösterir.)
Aziz Nicholaos hakkında bilgiye dayanan veriler bunlar. Bir de bunların dışında inanışlara dayanan veriler vardır. Bu noktada gemicilik olgusuna mutlaka vurgu yapılması gerekmekte. Hıristiyanlık öncesi Avrupa’da yaygın olan pagan inanışlarında, gemicileri koruduğuna ve bazı mucizeleri olduğuna inanılan aziz kişiliklere rastlanmakta. Avrupa’nın farklı bölgelerinde paralel gelişen bu kültün ortak noktası ise koruyucu azizlerin özelliklerinin birbirine benzemeleridir.
Roma Pagan geleneğinde Belfana, Alman Pagan geleneğinde Berchta ve Knecht Ruprecht, Anglo Pagan geleneğinde Thor ve Saturn, Viking Pagan geleneğinde ise Odin/Wodan karakterleri, Kuzey Slavlarının Buz Dedesi “Ded Maroz” Hıristiyan Ermiş Aziz Nicholaos ile birleşerek Noel Baba efsanesini oluşturmuştur. Bu mitolojik karakterlerin tamamı yolcuları ve gemicileri korur, çocuklara iyi davranır, armağanlar verir ve de varsıllığını paylaşmaktan kaçınmaz.
Özellikle İskandinav ve Kuzey Slav mitlerinden esinlenen çağdaş çizerler, Ermiş Nicholaos’ı geyiklerin çektiği bir kızakta uçarken tasarlamışlardır. Hatta kendisinin, Kuzey Kutbuna yakın bir yerdeki Kahkaha Vadisi'nde yaşadığı anlatılır. Tüm bunlarla birlikte, günümüzde Noel Baba olarak bilinen karakterin omurgasını kuşkusuz Pataralı Aziz Nicholaos oluşturmuştur.
Aziz Nicholaos’un doğduğu Patara, Likya’nın en büyük limanına sahipti ve onun Pataralı gemicileri koruyan bir etkiye sahip olduğuna inanırlardı. Aziz Nicholaos’ın pek çok tehlikeli gemi yolculuğu yaptığı ve onun bindiği gemilerin limana varmayı mutlaka başardığına inanılırdı. İtalyanları etkileyen ve kemiklerini çalmaya yönelten bu söylenceler olmuş olmalı.
Neticede, İtalya’nın Bari kentinde adına yapılan katedral, her yıl binlerce insanın hacı olmak için geldiği bir çekim merkezine dönüştü ve 6 Aralık’ta Aziz Nicholaos’ı anma geleneği Avrupa’ya yayıldı. “Saint Nicholas Günü” hayırseverlik ve hediye verme günü oldu. Ruslar Ermiş Nicholaos’a özel bir sevgi beslerler ve ona özgün Rus mitlerinden gelen adıyla “Buz Dede” derler. Buna bağlı olarak Nikolai adı günümüzde Rusya’da oldukça yaygın bir erkek adıdır.
Almanya, Fransa ve Hollanda 6 Aralık gününü fakirlere ve çocuklara hediye verme günü ve bir dini bayram olarak kutladı. Bu bağlamda Hollanda’ya özel vurgu yapmak gerekiyor, çünkü eski Hollanda efsanelerinden esinle Aziz Nicholaos’ı “Sinter Klas > Santa Klaus” adıyla Amerika’ya ve oradan da dünyaya taşıyan Hollandalılardır.
1773 ve 1774 yıllarında bir New York gazetesi Hollandalı göçmenlerin “Santa Claus” adlı bir azizin ölüm gününü anmak için bir araya geldiklerini yazdı. 1800’lerde Alman göçmenlerin Noel ağacı süsleme geleneğini Amerika’ya getirdikleri yazıldı. 1863’te Thomas Nast adlı Alman asıllı bir ressam, önceleri yeşil giysili çizilen Ermiş Nicholaos’ı kendi hayal gücüne dayanarak kırmızı giysiler içinde çizmiştir. Daha da önemlisi onu Kuzey Kutbunda yaşar göstermiştir.
1900’ler geldiğinde Aziz Nicholaos betimine çizgi romanlarda yer verilmesinin ardından bir pop kültür karakterine dönüşmüştür. 1939’da Haddon Sundblom adındaki çizer Coca Cola reklamlarında kullanmak üzere Aziz Nicholaos’u bugünkü görünümü ile tasarlamıştır. Zamanla Aziz Nicholaos karakteri bunun gibi sanatsal ve ticari etkenlere bağlı olarak tüm dünyaya yayıldı. Günümüzde artık her tür giysi Aziz Nicholaos’ı çağrıştıracak desende tasarlanıp Aralık ayına doğru satışa çıkarılmakta. Aziz Nicholaos artık kendi çapında bir sanayiye döndü, ancak bundan en az yarar sağlayan coğrafya ise onun yaşadığı coğrafya olsa gerek. Üstelik hemşerimize Fransızca adıyla seslenmekteyiz.
0 yorum:
Yorum Gönder